ભારતીય જનતા પાર્ટીના સાંસદ કિરોડી લાલ મીણાએ શુક્રવારે ભારે હોબાળા વચ્ચે રાજ્યસભામાં યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ બિલ રજૂ કર્યું હતું. વિપક્ષે આનો વિરોધ કર્યો હતો. બિલની તરફેણમાં 63 અને વિરોધમાં 23 વોટ પડ્યા હતા. ચાલો જાણીએ શું છે યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ, શા માટે તેને લાગુ કરવાની માગ કરવામાં આવી રહી છે અને તેના અમલીકરણની શું અસર થશે.
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ શું છે
સમાન નાગરિક સંહિતા સમગ્ર દેશ માટે એક કાયદો સુનિશ્ચિત કરશે, જે તમામ ધાર્મિક અને આદિવાસી સમુદાયોને તેમની વ્યક્તિગત બાબતો જેમ કે મિલકત, લગ્ન, વારસો અને દત્તક વગેરેમાં લાગુ પડશે. આનો અર્થ એ થયો કે ધર્મ પર આધારિત હાલના અંગત કાયદાઓ, જેમ કે હિંદુ મેરેજ એક્ટ (1955), હિંદુ ઉત્તરાધિકાર અધિનિયમ (1956) અને મુસ્લિમ પર્સનલ લો એપ્લિકેશન એક્ટ (1937) લાગુ રહેશે નહીં.
શું છે કલમ 44?
ભારતીય બંધારણના અનુચ્છેદ 44 મુજબ, ભારતના સમગ્ર પ્રદેશમાં નાગરિકોને એક સમાન નાગરિક સંહિતા સુરક્ષિત કરવાનો પ્રયાસ કરશે. એટલે કે, બંધારણ સરકારને નિર્દેશ કરી રહ્યું છે કે તે તમામ સમુદાયોને એવી બાબતો પર એકસાથે લાવવા જે હાલમાં તેમના સંબંધિત અંગત કાયદાઓ દ્વારા સંચાલિત છે. ઉદાહરણ તરીકે, કલમ 47 રાજ્યને નશાકારક પીણાં અને આરોગ્ય માટે હાનિકારક દવાઓના વપરાશ પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો નિર્દેશ આપે છે. જોકે, દેશના મોટાભાગના રાજ્યોમાં દારૂ વેચાય છે.
કાયદાકીય નિષ્ણાતોના અલગ-અલગ અભિપ્રાય
કેટલાક નિષ્ણાતો કહે છે કે લગ્ન, છૂટાછેડા, વારસા અને સંપત્તિના અધિકારો જેવા મુદ્દાઓ બંધારણની સમવર્તી સૂચિ હેઠળ આવે છે, જે 52 વિષયોની સૂચિ છે જેના પર કેન્દ્ર અને રાજ્યો બંને કાયદો બનાવી શકે છે, રાજ્ય સરકારો પાસે આવું કરવાની સત્તા છે. જો કે, કલમ 44 કહે છે કે UCC ‘ભારતના સમગ્ર પ્રદેશમાં નાગરિકોને’ લાગુ પડશે, જે દર્શાવે છે કે વ્યક્તિગત રાજ્યો પાસે તે સત્તા નથી. યુસીસીમાં લાવવા માટે રાજ્યોને સત્તા આપવાથી કેટલાક વ્યવહારુ મુદ્દાઓ પણ ઊભા થઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો ગુજરાતમાં UCC હોય અને તે રાજ્યમાં લગ્ન કરનાર બે લોકો રાજસ્થાનમાં જાય તો શું? તેઓ કયા કાયદાનું પાલન કરશે?
સમાન નાગરિક સંહિતા ભાજપના એજન્ડામાં છે
તમને જણાવી દઈએ કે, યુનિફોર્મ સિવિલ કોડનો મુદ્દો ઘણા સમયથી ચર્ચાનું કેન્દ્ર છે. તેને ભાજપના એજન્ડામાં પણ સામેલ કરવામાં આવ્યો છે. પાર્ટી આ અંગે સંસદમાં કાયદો બનાવવાનો આગ્રહ કરી રહી છે. તે ભાજપના 2019ની લોકસભા ચૂંટણી ઢંઢેરામાં પણ સામેલ હતું.
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ કેવી રીતે આવ્યો ?
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડનો ઉદ્ભવ વસાહતી ભારતમાં થયો હતો, જ્યારે બ્રિટિશ સરકારે 1835માં તેનો અહેવાલ રજૂ કર્યો હતો, જેમાં ગુનાઓ, પુરાવાઓ અને કરારો સંબંધિત ભારતીય કાયદાના સંહિતાકરણમાં એકરૂપતાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. હિંદુઓ અને મુસ્લિમોના અંગત કાયદાઓને આવા સંહિતાની બહાર રાખવાની પણ ભલામણ કરવામાં આવી હતી.
રાવ સમિતિની રચના
અંગત મુદ્દાઓ સાથે સંકળાયેલા કાયદામાં વધારાના પ્રતિભાવરૂપે બ્રિટિશ સરકારે 1941માં હિંદુ કાયદાને સંહિતા બનાવવા માટે BN રાવ સમિતિની નિમણૂક કરી. આ સમિતિનું કામ હિંદુ કાયદાઓની આવશ્યકતાના પ્રશ્નની તપાસ કરવાનું હતું. સમિતિએ શાસ્ત્રો અનુસાર એક હિંદુ કાયદાની ભલામણ કરી, જે મહિલાઓને સમાન અધિકાર આપશે.
હિન્દુ કોડ બિલ 1956માં અપનાવવામાં આવ્યું
સમિતિએ 1937ના કાયદાની સમીક્ષા કરી અને હિંદુઓ માટે લગ્ન અને ઉત્તરાધિકારના નાગરિક સંહિતાની માંગણી કરી. રાવ સમિતિના અહેવાલનો ડ્રાફ્ટ બીઆર આંબેડકરની આગેવાની હેઠળની પસંદગી સમિતિને સુપરત કરવામાં આવ્યો હતો. હિંદુ કોડ બિલ 1952 માં ફરીથી રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ બિલને 1956માં હિંદુ ઉત્તરાધિકાર ધારા તરીકે અપનાવવામાં આવ્યું હતું.
