દુનિયાના કોઈપણ ભાગમાં કોરોનાના કેસ વધવા લાગે છે ત્યારે હંમેશા એક શબ્દ ચર્ચામાં આવે છે. જેનું નામ રોગપ્રતિકારક શક્તિ. નિષ્ણાતો વારંવાર કહે છે કે કોવિડ સામે રોગપ્રતિકારક શક્તિ ધરાવતા લોકોને આ વાયરસનું જોખમ નથી. જ્યારે વાયરસ અથવા રોગ સામે સામૂહિક પ્રતિરક્ષા રચાય છે, ત્યારે તેને હર્ડ ઇમ્યુનિટી કહેવામાં આવે છે, પરંતુ તે શું છે અને તમે કેવી રીતે શોધી શકો છો કે તમારી પાસે કોરોના સામે રોગપ્રતિકારક શક્તિ છે કે નહીં? આ જાણવા માટે અમે નિષ્ણાતો સાથે વાત કરી છે.
આપણા શરીરની અંદર અનેક પ્રકારની રોગપ્રતિકારક શક્તિ હોય છે
સફદરજંગ હોસ્પિટલના કોમ્યુનિટી મેડિસિન વિભાગના એચઓડી પ્રોફેસર ડૉ. જુગલ કિશોર કહે છે કે આપણા શરીરની અંદર અનેક પ્રકારની રોગપ્રતિકારક શક્તિ હોય છે. તે જન્મના સમયથી આપણા શરીરમાં હાજર છે. ઘણી વખત કોઈ રોગ આવ્યા પછી પણ તે શરીરમાં બને છે. રોગપ્રતિકારક શક્તિનું કામ ખતરનાક બેક્ટેરિયા અથવા વાઈરસને ઓળખવાનું અને તેને દૂર કરવાનું છે. તેની કામગીરી શરીરમાં હાજર કોષો, પેશીઓ અને પ્રોટીન પર આધારિત છે.
રોગપ્રતિકારક શક્તિ જેટલી સારી તેટલું શરીર કોઈપણ રોગ સામે લડી શકે છે
શરીરમાં હાજર શ્વેત રક્તકણો પણ એક રીતે રક્ષણનું કામ કરે છે. આ હુમલાખોરો વાયરસ અથવા બેક્ટેરિયાને ઓળખે છે અને તેમને ખતમ કરે છે. રોગપ્રતિકારક શક્તિ જેટલી સારી તેટલું શરીર કોઈપણ રોગ સામે લડી શકે છે. આપણા શરીરમાં તાવ આવે છે, તેનો અર્થ એ છે કે શરીરમાં કેટલાક વાયરસ અથવા બેક્ટેરિયા પ્રવેશ્યા છે, જેનો સામનો રોગપ્રતિકારક તંત્ર દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યો છે.
ઘણા કિસ્સાઓમાં વાયરસ અથવા રોગ માટે બનાવેલ રોગપ્રતિકારક શક્તિ કેટલાક મહિનાઓ સુધી શરીરમાં રહે છે, પરંતુ જ્યારે તે રોગનો કોઈ હુમલો નથી, ત્યારે આ રોગપ્રતિકારક શક્તિ સેલ્યુલર બની જાય છે. આવી સ્થિતિમાં, જો રોગ લાંબા સમય પછી પાછો આવે છે, તો શરીર તેને ઓળખે છે અને તેનો નાશ કરે છે, પરંતુ ઓટો ઇમ્યુન ડિસઓર્ડર અને એઇડ્સના કિસ્સામાં આવું થતું નથી.
હવે કોવિડ વિશે વાત કરીએ તો, કોરોના વાયરસના કિસ્સામાં ઘણી વખત જન્મજાત રોગપ્રતિકારક શક્તિ પણ વધુ સારી રીતે કામ કરતી નથી. આવું એટલા માટે થાય છે કારણ કે આ વાયરસ સતત પરિવર્તનશીલ રહે છે અને રોગપ્રતિકારક શક્તિને છીનવી લે છે. આ જ કારણ છે કે વૃદ્ધો અને કોઈપણ રોગથી પીડિત લોકો પર કોવિડની વધુ અસર થાય છે.
કોરોના સામે રોગપ્રતિકારક શક્તિ છે કે નહીં તે કેવી રીતે જાણવું
ડૉ. કિશોર કહે છે કે એ જાણવાનો સૌથી સરળ રસ્તો એન્ટિબોડી ટેસ્ટ છે. એન્ટિબોડીઝ બે પ્રકારના હોય છે. પ્રથમ IgM અને બીજું IgG. ચેપ શરીરમાં પ્રવેશ્યા પછી, IgM એન્ટિબોડીઝ પ્રારંભિક તબક્કે જ રચાય છે. બીજી તરફ, એન્ટિબોડી જે લાંબા સમય સુધી શરીરમાં રહે છે તેને IgG એન્ટિબોડી કહેવામાં આવે છે. કોરોના હોવાથી મોટાભાગની લેબમાં એન્ટિબોડી પરીક્ષણ કરવાની સુવિધા છે. તેને સીરો ટેસ્ટ પણ કહેવામાં આવે છે. તેના પરથી જાણી શકાય છે કે શરીરમાં કોવિડ સામે એન્ટિબોડી છે કે નહીં.
જો સીરો પોઝિટિવ હોય તો તેનો અર્થ એ છે કે એન્ટિબોડી હાજર છે, પરંતુ તેનું સ્તર પણ જોવું જોઈએ. ઘણી બધી એન્ટિબોડીઝ પણ ખતરનાક બની શકે છે. જો શરીરમાં એન્ટિબોડી હોય, તો તેનો અર્થ એ છે કે કોરોનાનું જોખમ ઓછું છે, પરંતુ એવું ન બને કે વ્યક્તિને ફરીથી ચેપ ન લાગે. એટલા માટે એન્ટિબોડી હોય તો પણ કોરોના સામે રક્ષણ આપવું જોઈએ.
